Osmanlı Devletinde ve Türkiye cumhuriyetinde Türk ocakları
Merkezi İstanbul’da olan 1912 yılında askeri tıp öğrencilerince kurulan Türkçülük düşüncesi etrafında toplanan 1931 yılında cumhuriyet halk fıkrası devrine kadar Türkçülük faaliyetlerinde bulunan 2.meşrutiyet devrinde faaliyetlerini Türkçülük düşüncesi etrafında sürdüren 1908 de Türk derneği, 1912 de türk yurdu cemiyeti Türk ocakları olarak ittihat ve teraki sonrası cumhuriyet idaresince amaçları belirlendi. Cumhuriyet devrimlerinin savunucusu koruyucusu Türkleştirme politikalarının savunucusu oldu. 1927 yılında cumhuriyet halk fıkrasının bir parçası oluyor, partinin denetimine giriyor. 1930 yılında cumhuriyet serbest fıkrasının güdümünde otuz binden den fazla üyesi 264 şubesi zengin mal varlığı olan sivil toplum örgütüdür.
Tek partili dönemin kurbanı oluyor. Üyelerin mal varlığı partiye devrediliyor. Cumhuriyet halk fıkrası Türk ocakları tehdit olarak görüyor.Muhalefeti yok ediyor. Türk ocakları partiye devredilmesiyle geniş bir kitle örgütüne sahip oluyor.
Askeri tıp öğrencileri derneğin kurulduğunda Türk derneği, Türk yurdu cemiyeti, Türk milliyetçiliğini bilimsel ve kültürel olarak gelişmesini sağlayan bir örgüt olduğu görülmektedir.
Balkan savaşlarında Osmanlı imparatorluğu toplumlara ayrıcılık sokmakla suçlanıyor. Artan milliyetçiliğin odak noktası oluyor.
Ahmet Ferit Tekin istifasıyla, Hamdullah Suphi Tanrıöver başkanlığa , Yusuf Akçura ikinci başkanlığa seçiliyor. Cumhuriyet döneminde milli eğitim bakanlığı görevinde bulunan H.S.Tanrıöver derneğin kapanışına kadar başkanlığını sürdürüyor. Onun başkanlığında ocakta bir canlanma gelişme heyecan yaşanıyor. Beyazıtta bir konak merkez oluyor. Türk ocağı nizamname-i esas ve dahiliyesinde derneğin amacı( Türklerin milli terbiye ilmi ve iştimai iktisadi seviyelerinin terakki ve ilasi ile ırk ve dilinin kemaline çalışmaktadır)
H.Suphi Tanrıöver, Mehmet Akif’in dostudur. İstiklal marşını yazmaya onu ikna ediyor. İstiklal marşını heyecanla Millet meclisinde okuyor. Türkçülüğün, Türk milliyetçiliğinin doğuş ve yayılışının yasası olan Türk ocaklarıdır. 1912 balkan savaşlarının 1918 cihan savaşının mağlubiyeti ile perişan olan Türk’ün uyanıp sığındığı sıcak bir yuva olmuştur. Yahya Kemal Türk milletinin varlığını Paris’te azınlıklarımızın Osmanlı Devleti aleyhine yapılan mitinglerden anlaşılmıştır. Azınlıklardan Rumların, Bulgarların, Ermenilerin Türkleri ortadan kaldırmak arzularına Türk ocakları karşı koymuşlar mitingler tertiplemiştir. Çanakkale’de yenilen düşmanlar mütakere şartları gereği İstanbul’u işgal eden İngilizler ilk işleri olarak Türk ocaklarını kapatıyor.İngiliz subayı Türk askerlerine milli ruhu Türk ocağını aşıladığını Abdullah Suphi Bey’e söylüyor. İstanbul’da Bakü’de Bursa’da İzmir’de Türk ocakları şubelerini acilen kapatıyorlar.Düşmanlar Türklük ve türk ruhunu yok etmek, Türk’e Türklüğünü unutturmak için çaba sarf ediyorlardı.
16 mart 1920 de İstanbul’un işgali ile Osmanlı mebusan meclisinde hapis ediliyor, bir kısım Malta’ya sürgüne gönderiyorlardı. Hamdullah Süphi Tanrıöver Antalya mebusu olarak katıldığı meclisten gizlice kaçarak anadoluda milli mücadeleye katılıyor. Abdullah Suphi fikir olarak milliyetçiliğe inanır , ırkçı olmadığı gibi Türklüğü şöyle tarif ediyor( diller ve dinleri bizden olduğu halde kalpleri yabancı olanlar bizden değildir. Türk vatanından başka vatan arayanlar Türk vatanı ve aleyhine düşünenler bizden değildir.Evinde Türkçe konuşan , Türk çocuklarını Türk mekteplerinde okutan, kızını ve oğlunu Türk’le evlendiren kimseleri nasıl red ederiz diyor.
Hasan ÇİFTÇİ
15.06.2020
Kaynak HİCRAN GÖZE kubbe altı akademi dergisi ocak 2014