SAKARYA ZAFERİ ÖNCESİ KAYSERİ

Kütahya-Eskişehir yenilgisi: 31 Mart 1921 tarihinde 2. İnönü muhaberelerinin zaferle sonuçlanmasından sonra Batı cephesinde durgunluk yaşanıyor. Bu durgunluk ordumuzun muhabereye zaferle hazırlanması eksiklerin tamamlanması ve giderilmesi, Refet Paşa’nın(Bele) komutasında ki Güney cephe İsmet Paşa komutasına verilerek yeni bir yapılanmaya gidiliyor.

Yunan kuvvetleri boş durmayıp bu 3 aylık zaman içinde her türlü ikmali tamamlıyor Yunan Kralı Konstantin 12 haziran günü İzmir’e gelerek ordusuna moral veriyor. Yunan ordusu Türkiye’yi işgale Ankara’ya yürümeye kararlıydı. Yunan kuvvetleri  Bursa-Uşak üzerinde 8 Temmuz 1921 günü hücuma geçti önüne gelen bölgeleri işgal ederek 17 Temmuz 1921 günü Kütahya’ya girdi çetin mücadeleler neticesinde Türk ordusu geri çekiliyor Sakarya nehrinin doğusunda mevzilendi. 19 Temmuz günü Eskişehir Yunanlılar tarafından işgal edildi Eskişehir’in kurtarılması başarısız olunca ordularımız Sakarya’nın gerisine çekilip 24 Temmuz günü Batı cephesi karargahı Polatlı ‘ya çekildi.

Tarihte Kütahya-Eskişehir muhabereleri 8-25 Temmuz günleri arasında aralıksız devam eden savaşlar milli mücadelenin en acı mağlubiyetini yaşatmış Hurşit Paşa’nın zamansız çılgınca Eskişehir’i taarruz etmesi felaketin en acısıydı.

23 Temmuz günü meclisin gizli toplantısında Fevzi Paşa (çakmak) arkadaşlar tarihi günler yaşıyoruz (Yunanlıların üstün kuvvetle yaptıkları taarruza karşı askerlerimiz ve subaylarımız insanlık üstün gayretle kahramanca çarpıştılar ağır zaiyata uğradık hükümetimiz 1 hafta zarfında Ankara’yı tahliye etmeye hükümet merkezini Kayseri’ye nakletmeye karar verdik şimdiden hazırlığa başlamanızı rica ederim)

Vekillerin ateşli konuşmaları tartışmaları her şeyi ortaya dökmeleri üzerine Fevzi Paşa tekrara kürsüye geldi (Erkan-ı Harbiye Reisi olarak ben bizzat mesulüm) hiçbir kumandan bundan mesul tutulamaz vereceğimiz cezayı şimdiden kabul ettiğimi arz ederim gözleri yaşlı kürsüden indi.

‘‘Vereceğiniz karardan ben sorumluyum vereceğiniz kararı şimdiden kabul ediyorum ben ölümden korkmam memleketim uğruna seve seve şehit olmasını bilirim’’ F. R. Altay Çankaya sayfa 298

Mustafa Kemal Paşa ve Fevzi Paşa Polatlı’ya giderler cephe komutanlarını toplayarak durumun değelendirmesiniyaparak  kararlar alırlar M.Kemal Paşa milli müdafaa vekili Refet Paşa ya 5 maddelik telgrafın 3. maddesinde (meclis ve heyeti hükümetin ilk merhale olmak üzere kayseri ye nakli lazımdır)

Meçli in kayseri ye taşınması 30 Temmuz -22 Ağustos 1921 tarihinde gizli celsede 2 kekre meclisin nakli mevzuları üzerine tartışmalar devam eder meclisin naklimi efkaıumummiye ve yabancı devletler hakkında bırakacağı menfi tesirler nazarı dikkate alınarak reddedilir.

Ankara yı tehdit eden Yunan ilerlemesinde büyük millet meclisi Ankara dan Kayseri ye taşınma hazırlıkları başlar. Bu iş için Kayseri milletvekili Rıfat Bey ile birlikte 5 milletvekili Mustafa Kemal imzası ile 24.07.1921 tarihli 1091 sayılı belge :

Kayseri ye taşınması düşünülen meclisin gerekli hazırlıkları yapmak üzere Rıfat Bey başkanlığında meclis üyelerinden Muş milletvekili Mahmut Sait Konya milletvekili Hacıbekir efendi, Kütahya milletvekili Haydar Bey, Yozgat milletvekili Feyyaz Ali beylerin meclis divan başkanlığınca seçilip görevlendirilmiş belgedir.

Türkiye Büyük Millet Meclisi (cilt 2 sf 99-127) 23 .07.1921 tarihli oturumda milli savunma bakanı Fevzi Çakmak Paşa türk ordusu Kütahya Eskişehir savaşında yenilgisini cephe durumunu anlatıyor. Hükümet merkezinin yerinin değiştirilmesini öneriyor. Bakanlar Kurulu Kayseri yi seçiyor. Kayseri memleketin göbeği, yol durumu müsait, binalar çok diyorlar. Erzurum milletvekili Durak Bey taşınma kararının yanlış olduğunu bu karar orduya aksi tesir eder üyeler bir tüfek alsınlar 7 yılda milyonlarca insan öldü. Biz onlardan üstün değiliz. Biz de ölelim dedi. Taşınmalar 30.07.1921 e kadar devam ediyor meclisin Ankara da görevi devam edecek Rıfat Bey başkanlığında 5 milletvekili Kayseri ye gönderiliyor. 5 .08. 1921 tarihli oturumda prensip olarak taşınma kabul edilip taşınma zamana bırakılıyor. Sakarya zaferi sonrası Kayseri ye taşınma işi kalıyor.

Mustafa Kemal paşa Sakarya savaşını organize ile meşgul. Taze kuvvetler Karadeniz limanına gelen silahlar hızla cepheye taşınıyor.

Kayseri ye gelip ailelerini görmeye gelen Ali Şükrü, Rıfat Bey Yunus Nadi, Dr Emin, Dr Fuat Amerikalılardan kamyon temin ederek sabah Ankara’ya gitmek üzere yola çıkıyorlar.Kayseri ye büyük bir insan topluluğu gelmiş vali Ethem beyin gayretleri ile insanlar yerleştirilmiştir.

Kayseri nin konuksever halkı insanları ağırlamış.

Türk ordusuna silah taşınan yoldan sabah erken Ankara’ya varırlar.

Savaş  devam ediyor. Tren ile Polatlı dan yaralı askerler Ankara’ya geliyordu.

BaşkatipRecep Bey bir matbaa ve polis memuru görevlendirir. Meclisin evrakları kayseri ye nakli trenle Kırıkkale’ye kadar gider oradan 8 kağnı arabası ile Kayseri’ye ulaşır. Kayseri Sultanisinde (lise) meclis çalışmaları için hazırlık yapılır sebil ülreşat dergisi sahibi Eşref Edip Bey Ali şükrü Bey ailesi cepheye giden Mehmet Akif Beyin ailelerini  de alarak Kayseri’ye giderler.

Eşref Edip Bey Kayseri yollarında gördüğü acı olayları şöyle anlatır; ne günler geçirdik şimdi o zamanları hatırladıkça bir rüya gibi geliyor bana. vaziyet ciddileşince kayseri ye nakiller başladı yolda gördüğü acı manzaralar Kırşehir e yaklaştığımızda  yüzlerce binlerce arabayı kağnıyı insan selini görünce çok üzüldüm)

Milletvekilleri, aileleri, bazı resmi kuruluşlar kayseri ye geldiler .Eşref Edip Bey Ali Şükrü Bey halkın Doğu’ya yaptığı göçü durdurmak maneviyatı yükseltmek için yoğun çaba sarfederler.

Eşref Edip hatıralarında( Kayseri MutasarrıfıKemal  Bey le görüşüp sebil ülreşat dergisinde  beyanname yazıp kalka dağıtılmaktan çözülmekten koruyacak ilahi sesten başka bir şey yok hemen gidip bir şey yazdım vilayet matbaasında dizdim sabaha kadar beyannameyi bastık sabaha karşı  jandarmalar matbaaya geldiler basılan beyannameleri ilçelere köylere çuvallarla taşıdılar mutasarrıf Kemal Bey  le görüşerek Cuma namazından sonra hükümet meydanında miting yapıldı orada beyanname okundu Ankara’dan gelen bazı Milletvekilleri güzel hitabetlerde bulundular halkı coşturdular)

Ali şükrü Bey Kayseri de kaldığı sürece halkı birlik ve beraberliğe davet ediyor çalışmalarını gece gündüz canla başla sürdürür Ali Şükrü Bey Ulu Cami şerefesinde bir irade hitap eder. Vaazinde bir çok ayetler hadisler okuyarak halkı milli mücadeleye davet eder.

Ali Şükrü Bey Kayseri Ulu Cami de verdiği vaazde :( Ey cemaati müslim! Diye hitabeyi okur Ali İmran  118 Bakara 190,195 Eftal 60 Nisa 75 Tevbe 41,38 surelerini anlatır halka açıklar Ey müminler! Gerek hafif gerek ağır olmak savaşa çıkın mallarınızla ve canlarınızla savaşın. Allah yolunda cihad edin eğer bilirseniz bu sizin için daha hayırlıdır ( Tevbe suresi 41. Ayet)

Kaynak: İsmail Hacı Fettahoğlu, Ali Şükrü sayfa 125-145 Ahmet Rıfat Çalık Kayseri milletvekili ilk adalet bakanı annelerinden sf 94-95-96