BAKÜ FATİHİ NURİ PAŞA (KİLLİGİL) (1889-2 Mart 1949)

15 Eylül 1918 yılında Ermeni çeteleri ile Bolşevik birlikleri Azerbaycan’ın başkenti Bakü’yü işgal etmeleri üzerine Enver Paşa’nın emri ile kurulan Kafkas İslam Ordusu Komutanlığına 28 yaşındaki kardeşi Nuri Paşa’yı görevlendirir. 12 bin kişilik ordunun başına geçen Nuri Paşa 1889 yılında Manastır’da doğdu. Manastır Harbiye’sinden Teğmen olarak mezun olup Balkanlarda görev aldı. 1911 yılında Trablusgarp’ta savaşa katıldı. 1917 yılına kadar Trablusgarp ve Bingazi’de görevi gereği İtalya, Fransız, İngiliz orduları ile çarpıştı.
Azerbaycan Cumhuriyeti ile Dağıstan, Osmanlı Devletinde Ermeni işgaline karşı yardım istemesi gereği Kafkas İslam Ordusu Komutanı Nuri Paşa 25 Mayıs 1918’de Gence’ye gelen İslam ordusu Azerbaycan ordusundan 1000 kişilik katılım ile 12 bin mevcut asker ile 15 Eylül’de Bakü’yü Ermeni ve Bolşevik çetelerinden kurtardı. Ermenilere yardım için gelen İngiliz birliklerini de bertaraf etti. Kafkas İslam Ordusu 1130 şehit verdi. Nuri Paşa, Gence şehrine geldiğinde halkın durumu çok acıydı. Ermeni ve Rus askerlerinin katliamı çok feciydi. Ermeni çetelerinin süngüsünde çocuk çırpınıyordu. Şehir bir mezarlıktan farksızdı. Çetelerin elleri kulakları kesilmiş, ziynet eşyaları kesilerek alınmış, çıplak cesetlerin üzerinden geçiliyordu. Her taraf talan edilmişti tam bir felaketti.
Mehmet Emin Resulzade, Nuri Paşa’nın Gence şehrine gelişi için “Gökten inen melek gibi” ifadesini kullanmıştır.
Bakü’nün kurtarılmasından sonra ekim ayı içinde bir Osmanlı Müfrezesi Dağıstan’a gelerek Dağıstan’ı Rus işgalinden kurtardı.
Azerbaycan Cumhuriyeti işgalden temizleniyor. 30 Ağustos 1918’de imzalanan Mondros Mütarekesi gereği Osmanlı Orduları terhis ediliyor. Kafkas İslam Ordusu Bakü’yü boşaltıyor. Nuri Paşa İngilizler tarafından Bakü’de tutuklanıyor. 8 Ağustos 1919’da yargılanmak üzere iken Kafkasların yardımı ile hapishaneden kaçıyor. 1921 yılında Berlin’e gidiyor. Berlin’de çinicilik öğrenip 1938 yılında İstanbul’da Çinicilik A.Ş. kuruyor. Çinicilik işinden sonra Zeytinburnu’nda Madeni Eşya Fabrikası kurar. Bundan sonra savaş sanayiine döner. Sütlüce’de kurduğu fabrikada orduya motor, makineleri, havan, havan mermisi, matara, demir çubuk, gaz maskesi, 9 mm Tabanca ve mermi üretmiştir.

24/03/1949 tarihli T.C. Bakanlar Kurulu toplantısında İsrail Devleti tanılıyor. Bakanlar Kurulu kararının imzalandığı gün İsrail’e karşı savaşan Arap ülkelerine ve Filistin’e silah sattığı için Haliçteki silah ve cephane fabrikası kundaklanıyor. Nuri Paşa’nın 27 fabrika işçisi paramparça ve kömür olmuş. Cenazeler sessiz bir şekilde Edirne şehitliğine defnediliyor. Cenaze namazı parçalanmış ceset üzerine namaz kılınmayacağı İstanbul Müftüsünün fetvası gereği Nuri Paşa’ya cenaze namazı dahi kılınmıyor. Fabrikayı kundaklamayı İsrail ajanlarının yaptığı tahmini yürütülmektedir.
Nuri Paşa (Killigil) iyi bir asker, iyi bir sanayici, iyi bir Türkçü. Türk devletlerinin Turancılık politikaları için 1941 yılında Ankara Alman Büyükelçisi Franz von Papen ile görüşüyor. Türkiye’de Turancı harekete destek vererek Almanların Müttefikliğini de kazanıyor. Almanya’da Turancılık Masasının ve Doğu Türkistan Alayının kurulmasına öncülük ediyor.
Kurtardığı Bakü’nün daha sonra Bolşevikler tarafından tekrar işgal edilmesi Nuri Paşa’yı çok üzüyor. Cabbar Ertürk’e ait kitapta (Anayurtta Unutulan Türklük) Nuri Paşa’nın şu sözlerine yer veriyor. “Ağabeyimin (Enver Paşa) şehit olması kalbimi ne kadar sızlattıysa Azerbaycan’ın istilası kalbimi ondan daha çok sızlattı. Ağabeyim bir fani idi fakat Azerbaycan’daki Türklük ebedidir. Keşke hayatımı kaybetseydim de Azerbaycan Türklüğün dışında kalmasaydı.”
Nuri Paşa ve bütün şehitlerimize Allah’tan rahmet diliyorum.

ETİKETLER: