Osmanlı imparatorluğu 1.Dünya Savaşına zor koşullar altında Rusların Osmanlı Devletine savaş açmasıyla mecburi olarak savaşa girer. Osmanlı imparatorluğu seferberlik ilan eder.
Savaşın başlamasıyla İngilizler’in,Fransızlar’ın,Ruslar’ın, Ermemenileri kışkırtmaları ve desteklemeleriyle ermeni hıncak - taşnak , karahaç komiteleri ve misyonerlerinin öncülüğünde ermeni çeteleri türk köyleri mahallerine baskın yapıp halkın canına malına ırzına acımasızca saldırıyorlar.
Van ilinde bulunan kolorduya bağlı 3.tümen Sarıkamış cephesine gönderiliyor.Seferberlik gereği Van’da iki tertip birden askere alınıyor.Van’da yaşlı kadın çocuklar,sakatlardan başka kimse kalmıyor.Az sayıda jandarma birliği ermeni katliamlarını durdurmaya çalışıyor.osamanlı devletinde yaşayan Osmanlı tabiası ermeni vatandaşlar rus birliklerine katılmak için kafkasyaya kaçıyorlar.(devlete ihanet suçunu işliyorlar.) Van civarında şiddetli çarpışmalar başlar.Van’ın korunmasını yapan kuvvetlerin bir kısmı rus işgalini önlemek için HOY cephesine gönderiliyor.
Van’ın müdafaası jandarma kadın yaşlı çocuklara kalıyor.Saray ilçesi çevresi askerlerimiz tarafından sağlama alınır. MEMEDİK GEDİĞİ’NDEKİ çarpışmalar Rusları Saray ilçesinden uzaklaştırır. Sokak savaşları ocak 1915 ayına kadar devam eder.12 ocak 1915 günü Rus birlikleri HOY a kadar sürülür.
Askerlerin cephane ve erzakları tükenir.Hoy cephesinden gelen haber gereği (yiyecek ve cephanemiz tükendi.ihtiyaçlarımızın giderilmesi) erzak ve cephane gönderilecek ama Vanlılar seferberlik gereği Çanakkale Sarıkamış cephelerinde savaşta olduğu için taşıma işi çocuklara düşüyor. 12-17 yaş arası çocukların askerlere erzak okullardan öğrencilere ; 120vanlı çocuk, 2 öğretmen ,18 jandarma eri, erzak ve mermilerin torbalarını sırtlıyorlar.150 km uzaklıktaki Hoy cephesine uğurlanıyor.Anneler bacılar vedalaşıyor. Yollar tarif ediliyor.Van ulu cami önünden vedalaşıp dualarla sabah erken yola çıkılıyor. Mevsim kış soğuk karlı dağların patika yollarında günlerce yol alınıp cepheye ulaşıyorlar.Cephaneler erzaklar askeri birliğe teslim ediliyor.Görev sorumluluğu sevinci ile geri dönüş başlıyor fakat şiddetli kar yağışı ,karın tipiye dönüşmesi, tipi uğultuları ,kurt ulumaları ,tabiatın acımasızlığı şiddetini gittikçe artırıyor. Saray ilçesine az kala gözler görmez olur tipi yolu kapatır 120 Van’lı vatansever çocuk 2 öğretmen 18 jandarma eri yan yana karlara gömülür.
Kara haber vana geldiğinde olay yerine koşan Vanlılar karlara serilmiş 80 çocuk 2 öğretmen 8 jandarma eri cansız donmuş gri kalan 40 çocuk 10 jandarma vana getirilmiş. Van hastanesi yaralı askerlerle dolu olduğundan açılan bir evde doktor refik bey ermeni asıllı dokormaltian’ın tedavisince 22 çocuk kurtarılır 12 çocuk hastanede şehit olur.Ermeni doktorun bu çabası Vanlıların takdirini kazanır. Doktor Maltian’ın bu çalışmasına kızan ermeni örgütü 10 nisan 1915 günü doktoru insafsızca öldürürler(düşmana hizmet edenin cezası budur)yazılı bir pankart bırakılır.
Vali Cevdet bey doktor Maltian’ın vahşice katledilmesine çok üzülmüş doktor Maltian’ın şerefine şanına yakışır defnedilir.
Van’ın kurtuluş parkı içinde 1977 yılında Van belediye başkanı Tayyar Dapbabaoğlu120 Van’lı çocuklar adına ( 120 Van’lı kahraman çocuklar)anıtı ile ölümsüzleştirmiştir.
İşbirlikçİermeni çetelerince 1915 yılında Van’lı kardeşlerimiz acımasız katliamlara maruz kalmış.
Bu vatan Türk, kürt kardeşliği ulus birliği ile canla, kanla kurulmuştur. Birliğimizin ve dirliğimizi devamın temennisi ile 120 şehit çocuğumuzu 109. Yılında rahmetle anıyorum.
Dünya uluslar arası çocuk günü 20 kasım günü yurdumda kutlanmış fakat 120 Van’lı çocuklardan görsel ve yazılı basında bahsedilmemiştir. Üzücü bir olay.