Bugün yine Kadınlara dair bir yazı.
Bu kez Kadının Siyasetteki yeri, rolü ve önemine dair bir değerlendirme…
Malum 14 Mayıs’ta Seçimler var.
Partilerin listelerinde ne kadar Kadın aday adayı yer alacak?
Genel bir Dünya turu ile konuya bakıyoruz.
TBMM’de dünden bu güne ne değişti?
Yarın için değişiklikler olası mı?
Kadının yeri evi mi, yoksa siyasi hayatta da en az erkekler kadar olmasa da belli bir yüzdeye ulaşabilecekler mi?
SİYASETTE KADIN 2023
UN Women - IPU “Siyasette Kadın 2023” haritasına göre: Kadınların siyasete katılımı eşitlikten hala çok uzakta…
Birleşmiş Milletler Kadın Birimi (UN Women) ve Parlamentolar Arası Birlik (IPU) tarafından 2005 yılından bu yana hazırlanan haritanın, 2023 yılı nüshası yayınlandı. IPU-UN Women 2023 haritasına göre dünya genelinde daha fazla kadın politikada karar alma süreçlerine katıldı fakat toplumsal cinsiyet eşitliği hala sağlanamadı.
Harita, 1 Ocak 2023 itibarıyla kadınların yönetici pozisyonlarında ulusal parlamentodaki en güncel oranlarını ve bölgesel dağılımını gösteriyor. Verilere göre; dünya genelinde siyasi lider rolündeki kadınların oranının hem hükümette hem de parlamentoda artışı söz konusuyken, bu oran bazı ülkelerde hala çok düşük.
SİYASETTE TÜRKİYE’DE KADIN…
Bir dönem Tansu Çiller vardı başbakanlık yaptı bu ülkede.
DYP’nin o dönemde bile kadın vekil sayısı azdı.
Her dönemde bazı Kadın bakanların varlığını hissetmiştir kabineler ancak TBMM’nin ilk açıldığı Cumhuriyetin ilk yıllarındaki Kadın milletvekili sayısına daha sanırım ulaşan bir TBMM olmadı geride kalan süreçte.
Vekil sayısı arttı ama Kadın vekil sayısı her ne hikmetse daha da azaldı.
Bakalım Meral Akşener’in Cumhur İttifakının büyük ortağı olarak İYİ Parti ile birlikte Kadınlara yönelik parti listesinde milletvekilliği sayısı ve TBMM’ye yansımaları ne olacak 14 Mayıs itibarı ile…
SİYASETTE KADININ ADI YOK…
“Siyasette Kadın 2023” haritasına göre Türkiye’deki durum yine bir hayli üzücü boyutta.
Toplumun yüzde 50’si kadın ama ne siyasette ne de TBMM’de bekledikleri ilgi ve takdiri göremiyorlar.
Kadınların siyasal yaşama eşit katılımının önünde duran yapısal engeller ancak belirli hedefi olan geçici özel önlemler ile aşılabilir.
Geçici özel önlemlerin başında farklı şekillerde uygulanabilecek olan kota uygulamaları geliyor.
Bu uygulamalar çerçevesinde özellikle önümüzdeki günlerde Türkiye’de gerçekleşecek olan milletvekili genel seçimi öncesinde, siyasi partilerin daha fazla kadın adaya listelerinde yer vermesi ve kadınları listelerde kazanabilecekleri sıralara yerleştirmeleri büyük önem taşıyor.
TBMM’DEN RAKAMLAR…
5 Aralık 1934'te Anayasa ve Seçim Kanunu'nda yapılan değişiklikle kadınlara seçme ve seçilme hakkı tanınmasının ardından, 8 Şubat 1935'te yapılan seçimler sonucu 17 kadın milletvekili ilk kez Meclis'e girerek Türk kadınının siyasete resmen adım atışını tescillediler.
Kadınların ilk kez oy kullandığı TBMM 5. Dönem seçimleri 8 Şubat 1935 Türkiye genel seçimlerinde yapıldı ve 17 kadın milletvekili ilk kez meclise girdi. Ara seçimlerde bu sayı 18'e ulaştı.
Ferruh Güpgüp Kayseri milletvekili olarak TBMM'ye giden ilk bayan vekilimiz olarak tarihe geçti.
Kadınların bu tarihten sonra Meclis'teki temsil oranı 4,6 ila 0,7 arasında kaldı.
Bu oran 2007'de yapılan 23. Dönem seçimlerine kadar uzun yıllar aşılamadı.
Parlamentoda kadın milletvekili oranı 2007 yılından itibaren artışa geçti.
550 milletvekilinin görev yaptığı Meclis'te kadın temsil oranı 2007'de yüzde 9,1; 2011'de yüzde 14,3; 2015'te (7 Haziran) yüzde 17,6; 2015'te (1 Kasım) ise yüzde 14,7 olarak gerçekleşti.
Son seçimlerle birlikte bu oran, kadınlara milletvekili seçme ve seçilme hakkını veren yasal düzenlemeden bugüne kadar en yüksek seviyeye çıktı.
1 Kasım 2015 seçimlerinde 550 milletvekilinden 81'i kadındı. Bu da oran olarak yüzde 14,7'e denk geliyordu.
Türkiye'de 24 Haziran 2018'de yapılan genel seçimlerde Meclis'te kadın milletvekili oranı yüzde 17'de kaldı.
550'den 600'e çıkan yeni Meclis'te sadece 103 kadın milletvekili yer alırken, AKP'nin 295 milletvekilinden 52'si, CHP'nin 146 milletvekilinden 18'i, HDP'nin 67 milletvekilinden 25'i, MHP'nin 49 milletvekilinden 5'i, İYİ Parti'nin 43 milletvekilinden 3'ü kadın. 33 kentin ise kadın milletvekili olmadı.
SAYI EN AZ YÜZDE 25’LERİ BULMALI…
600 milletvekilinin yer aldığı 27. Dönem Parlamentosu'nda, 24 Haziran 2018'deki seçimlerde 104 kadın milletvekilinin Meclis'e girmesiyle kadınların temsil oranı yüzde 17,1 oldu.
Türkiye'de, kadınlara milletvekili seçme ve seçilme hakkını veren yasal düzenlemeden bugüne kadar, Meclis'te kadın milletvekillerinin temsil oranı 27. Dönem Parlamentosu'nda en yüksek seviyede bulunuyor.
Kadınların TBMM'deki temsiliyeti Cumhuriyet tarihinin en üst seviyesine ulaştı.
Bakan olarak atanma, belediye başkanlığını tercih etme, Anayasa'ya göre milletvekilliğinin düşmesi, vefat nedeniyle mevcut durumda 584 milletvekilinin görev yaptığı 27. Dönem Parlamentosu'nda 101 kadın milletvekili bulunurken, kadınların temsil oranı da 17,29 olarak gerçekleşti.
Bu kadar modern bir dünya’da TBMM’deki Kadın sayısı en az yüzde 25 olmalı…
DÜNYAYA GENEL BİR BAKIŞ…
UN Women İcra Direktörü Sima Bahous şunları söyledi: “Bu veriler bize kadınların devlet ya da hükümet başkanlığı kademelerinde yeterli seviyede temsil edilmediklerini gösteriyor. Bakanlıkların dörtte birinden daha azında kadınlar bulunurken, ekonomi, savunma ve enerji gibi bakanlıklarda erkeklerin hakimiyeti devam ediyor. Tam demokrasi, ancak kadınların eşit katılımı ile gerçekleşebilir. Kadın liderlere karşı devam eden şiddet ve tehditler, ekonomik ve sosyal iyileşmeye olan ihtiyacı dile getirecek adayların ve oy verenlerin seslerini duyurmasını engelliyor. Gerçekten eşitliği sağlayacak bir değişikliğe ihtiyacımız var.”
IPU Genel Sekreteri Martin Chungong ise şunları söyledi: “Bu sene siyasette kadınların sayısında artış gözlemlemek bize cesaret verdi. Ancak mevcut büyüme oranları, toplumsal cinsiyet eşitliğine erişmek için hala gidilecek çok yolumuz olduğunu gösteriyor. İklim değişikliği krizleri, jeopolitik gerilimler, ekonomik istikrarsızlık ve sosyal eşitsizlik gibi sorunların çözümü için, kadınların yeteneklerinin daha iyi değerlendirilmesi ve siyasete girmelerinin teşvik edilmesi gerekiyor.”
KÜRESEL EŞİTSİZLİKLER…
1 Ocak 2023 itibarıyla ülkelerin %11.3’ünde devlet başkanı kadınlar varken, %9.8’inde hükümet başkanı kadın bulunuyor (193 ülkenin 19’u). 10 yıl önce bu rakamlar sırasıyla %5.3 ve %7.3 idi. Tüm bölgeler arasında Avrupa, kadınların siyasete katılımının çoğunlukta olduğu en fazla sayıda ülkeye sahip olmaya devam ediyor.
“Siyasette Kadın 2023” haritasına göre dünya genelinde kadın milletvekillerinin, 2021’deki oranı %25.5’ten %26.5’e yükselirken, 2021’de %20.9 olan parlamentodaki kadın meclis başkanları oranının %22.7’ye ulaştığı görünüyor.
Güncel verilere göre kadın bakanların oranı tüm dünyada %22.8. Bakanlık kabinesinde en yüksek kadın oranına sahip bölgeler Avrupa ve Kuzey Amerika (%31.6) ile Latin Amerika ve Karayipler (%30.1). Orta Asya ve Güney Asya %10.1, Pasifik Adaları %8.1 ile kadınların bakanlıklarda en az temsil edildiği bölgeler. Birçok Avrupa ülkesinde ise (13 ülke) %50 oranından daha fazla kadın bakanlık koltuklarında oturuyor.
Kadınların bakanlıklardaki temsiliyeti düşük oranlarda olmasına rağmen, kadınlar çevre (%32), kamu yönetimi (%30) ve eğitim (%30) alanlarında bakanlık pozisyonlarında yer alıyor ve toplumsal cinsiyet eşitliği, insan hakları ve sosyal haklar konularında liderlik pozisyonlarında bulunuyor. Buna karşılık, erkekler ekonomi, savunma, adalet ve içişleri gibi bakanlıklara hakim olmaya devam ediyor.
BİR KAÇ ÖNERİ…
Kadıların siyasette daha aktif hale gelmesi yönünde yine raporda önemli öneriler yer alıyor.
İşte size bunlardan bir kaçı;
Aday listelerinin oluşturulmasında cinsiyet kotasının uygulaması, listelerdeki toplam aday sayısının belli bir oranını kadınlar için ayrılması ve listelerin kazanabilecek sıralarına kadınların yerleştirilmesi için cinsiyet kotasının fermuar sistemi ile desteklenmesi örnek olarak verilebilir.
Yasal cinsiyet kotası olmasa da eşit katılım için siyasi partiler aday listelerinin yanı sıra tüm yönetim ve karar alma pozisyonları için kendi cinsiyet kotalarını uygulayabilir.
Siyasi partilerin kadın adaylara yalnızca adaylık ücretleri için değil kampanya çalışmaları ve seçim dönemi boyunca da finansal destek sağlamaları da bir geçici özel önlem olarak büyük ölçüde katkı sağlayacaktır.